Ἀρχιμ. Φιλόθεος Ζερβάκος, Πάρος
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΝ ΚΑΙ ΜΩΡΑΪΤΙΔΗΝ
Τοὺς ἐγνώρισα καὶ τοὺς δύο καλῶς καὶ συνεδέθην μετ' αὐτῶν διὰ τοῦ συνδέσμου τῆς κατὰ Χριστὸν ἀγάπης. Τοὺς ἐγνώρισα κατὰ τὰ ἔτη 1905 – 1907, ὑπηρετῶν εἰς τὰς τάξεις τοῦ στρατοῦ. Ἐγνώρισα πρῶτον τὸν ἀείμνηστον Ἀλέξανδρον Παπαδιαμάντην, τὸν ὁποῖον παρηκολούθουν τακτικῶς ψάλλοντα εἰς τὸν δεξιὸν χορὸν κατὰ τὰς ὁλονυκτίας, αἳ ὁποῖαι ἐγίνοντο εἰς τὸ ἐκκλησάκι τοῦ προφήτου Ἐλισαιὲ πλησίον του Παλαιοῦ Στρατῶνος. Κατόπιν ἐκεῖ ἐγνώρισα καὶ τὸν Ἀλέξανδρον Μωραϊτίδην, ὅστις ἔψαλλε ἀριστερά. Ἔψαλον δὲ καὶ οἱ δύο μετὰ πολλῆς συνέσεως, προσοχῆς, φόβου καὶ κατανύξεως, ἀποφεύγοντες τὰς ἀτάκτους, τὰς θεατρικᾶς καὶ θυμελικᾶς φωνᾶς. Ἔψαλλον καθὼς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον διὰ τοῦ Προφητάνακτος Δαυΐδ ἐν ψαλμοῖς διδάσκει λέγον «Ψάλλατε τῷ Θεῶ ἠμῶν, ψάλλατε... καλῶς ψάλλατε... ψάλλατε συνετῶς (Ψάλμ. 32, 36) καὶ καθὼς ὁρίζουν οἱ θεσπέσιοί της Ἁγίας ἠμῶν Ἐκκλησίας Ἅγιοι Πατέρες. «Τοὺς ἐπὶ τὸ ψάλλειν ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις παραγενομένους βουλόμεθα, μήτε βοαῖς ἀτάκτοις κεχρῆσθαι καὶ τὴν φύσιν πρὸς κραυγὴν ἐκβιάζεσθαι, μήτε τί ἐπιλέγειν τῶν μὴ Ἐκκλησία ἁρμοδίων τὲ καὶ οἰκείων, ἀλλὰ μετὰ πολλῆς προσοχῆς καὶ κατανύξεως τὰς τοιαύτας ψαλμωδίας προσάγειν τῷ τῶν κρυπτῶν ἐφόρω Θεῶ· εὐλαβεῖς γὰρ ἔσεσθαι τοὺς...
υἱοὺς Ἰσραὴλ (Λευϊτικὸν ΙΕ', 31) τὸ ἱερὸν ἐδίδαξε λόγιον» (Κανὼν τῆς ΣΤ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου).
Μέχρι σήμερον ποὺ ἔχουν παρέλθη 45 ἔτη, ὁσάκις ἀναπολήσω εἰς τὴν μνήμην μου τὸν Παπαδιαμάντην καὶ τὸν Μωραϊτίδην καὶ τὰς κατανυκτικᾶς ἐκείνας ἀγρυπνίας καὶ ἱεράς μυσταγωγιας, τὰς ὁποίας ἐτέλουν οἱ ἀείμνηστοι π. Ἀντώνιος καὶ ὁ ἁπλοὺς καὶ ἄκακος, ὁ πράος, ὁ ἀκέραιος καὶ ταπεινὸς τὴ καρδία παπὰ-Νικόλαος ὁ Πλανᾶς, μοὶ φαίνεται ὡσὰν νὰ ἀκούω τὴν ἱερὰν ἐκείνην ὑμνωδίαν, ἡ ὁποία ὠμοίαζε ὡσὰν ὑμνωδία ἀγγελικὴ καὶ προσευχὴ κατανυκτική, ἡ ὁποία ἐξαϋλώνει τρόπον τινὰ τὸν ἄνθρωπον, τὸν ἀναβιβάζει νοερῶς εἰς τὰ οὐράνια καὶ τὸν πλησιάζει καὶ τὸν ἐνώνει μὲ τὸν Θεόν. Ἐὰν κατ' αὐτὸν τὸν τρόπον, τὸν σεμνόν, τὸν εὔσχημον ἐτελοῦντο εἰς ὄλας τὰς ἐκκλησίας αἳ ἱεραὶ ἀκολουθίαι καὶ θεῖαι μυσταγωγίαι, μεγίστην ὠφέλειαν θὰ ἐλάμβανον ὅλοι οἱ χριστιανοί. Δυστυχῶς, τὰς περισσοτέρας ἐκκλησίας οἱ ψάλλοντες καὶ ἱερουργοῦντες μὲ τὰς ἀτάκτους, τὰς ἀσήμους καὶ ἀνοικείους φωνᾶς, τὰς κινήσεις χειρῶν, ποδῶν κ.λ. μελῶν τὰς μετέβαλον εἰς θέατρα καὶ οὐδεμία ὠφέλεια ψυχικὴ προσγίνεται, διότι ἡ Βυζαντινὴ Ἐκκλησ. μουσική, ἡ κατανυκτικὴ καὶ εὔσχημος, ἡ ψυχωφελὴς καὶ σωτήριος ἐφυγαδεύθη καὶ ἀντικατεστάθη εἰς τοὺς περισσοτέρους ναοὺς διὰ τῆς εὐρωπαϊκῆς θεατρικῆς μουσικῆς, ἤτις εὐχαριστεῖ καὶ τέρπει ὄχι τὴν ψυχήν, ἀλλὰ τὴν ἀκοήν, οὐχὶ τῶν εὐλαβῶν χριστιανῶν, τῶν ταπεινῶν καὶ φοβουμένων τὸν Θεόν, ἀλλὰ τῶν ἐν τοῖς θεάτροις καὶ κινηματογράφοις φοιτώντων.Ἡ δὲ λεγομένη τετραφωνία, ψαλλομένη παρὰ ψαλτῶν ἐνίων ἀνευλαβῶν, ἐχόντων τὰ ὀπίσθια τῶν ἐστραμμένα πρὸς τὰς ἁγίας εἰκόνας καὶ τὸ ἅγιον θυσιαστήριον, οἵτινες ἐν θεάτροις καὶ ἐν καπηλείοις τραγωδούσιν, ἔχοντες τελείαν ἄγνοιαν τῶν ἱερῶν κανόνων τῶν περὶ ὑμνωδίας καὶ ψάλλουν μόνον τῷ στόματι καὶ οὐχὶ τῷ νοΐ καὶ τὴ καρδία, εἶναι μία τερατοφωνία, εἶναι τραγέλαφος. Δὲ θὰ λησμονήσω τὴν εὐλάβειαν καὶ προσοχὴν μὲ τὴν ὁποίαν ἔψαλλον οἱ ἀείμνηστοι διδάσκαλοι Μωραϊτίδης καὶ Παπαδιαμάντης, μὲ τὴν σιγανὴν καὶ ταπεινὴν φωνὴν τῶν.
Ἐφαίνοντο ὄχι ὅτι ἔψαλλον ἀλλ' ὅτι προσηύχοντο καὶ συνωμίλουν μὲ τὸν Θεόν. Ὁ δὲ Παπαδιαμάντης ὅταν ἔψαλλε τὰ τροπάρια τῆς Δευτέρας Παρουσίας: «Ὅταν μέλλεις ἔρχεσθαι κρίσιν δικαίαν ποιῆσαι, Κριτὰ δικαιότατε... ὅταν τίθενται θρόνοι καὶ ἀνοίγονται βίβλοι καὶ Θεὸς εἰς κρίσιν καθέζηται... Ἐννοῶ τὴν ἡμέραν ἐκείνην καὶ τὴν ὥραν, ὅταν μέλλομεν πάντες γυμνοὶ καὶ ὡς κατακριτοι τῷ ἀδεκάστω Κριτὴ παρίστασθαι...» τὰ ἔψαλλε μὲ τοιαύτην συναίσθησιν καὶ φόβον, ὥστε ἐφαίνετο ὡσὰν νὰ ἵστατο ἔμπροσθέν του φοβεροῦ Κριτηρίου. Ὅταν δὲ ἔψαλλε τὰ τοῦ Παραδείσου τροπάρια, ἐφαίνετο ὡσὰν νὰ ἐξίστατο καὶ ἠρπάζετο ὡς εἰς Παράδεισον. Ὠσαύτως ὅταν ἔψαλλε τὰ Ἀναστάσιμα τροπάρια καὶ κανόνας, ἐφαίνετο ὡς χαίρων καὶ ἀλλόμενος, καθὼς ὁ Θεοπάτωρ Δαυΐδ πρὸ τῆς σκιώδους Κιβωτοῦ ἤλατο σκιρτῶν.
Ἐπειδὴ δὲ ἔψαλλον μετὰ συνέσεως καὶ εὐλαβείας, δὲν ἐπέτρεπον εἰς ψάλτας ποὺ ἤρχοντο διὰ νὰ ψάλωσι εἰς τὰς ἀγρυπνίας, ἐὰν καὶ ἐκεῖνοι δὲν ἔψαλλον συνετῶς καὶ μεταχειρίζοντο ὄχι τὰς φυσικᾶς τῶν φωνᾶς, ἀλλὰ θυμελικᾶς, προσποιητᾶς καὶ ἀτάκτους φωνᾶς. Ὁ δὲ Παπαδιαμάντης ὅστις ἦτο καὶ εὐέξαπτός τους ἐδίωκε.
-Φύγετε, τοὺς ἔλεγε, ἐδῶ εἶναι τόπος προσευχῆς. Πηγαίνετε νὰ τραγουδήσετε εἰς τὰ θέατρα.
Πολλάκις καὶ ἐμὲ ὅστις ἤμην βοηθός του καὶ μαθητής, ὅταν ἔκανα καμμίαν παραφωνίαν ἢ παρατονίαν, μὲ ἐδίωκεν.
-Φύγε, μοὶ ἔλεγε, παῦσε, κλεῖσε τὸ στόμα σου, ἀπρόσεκτε.
Ἐγὼ παραμέριζα, ἀλλὰ γρήγορα τοῦ περνοῦσε ὁ θυμὸς καὶ πάλιν μὲ ἐκάλει.
-Κώστα, ἔλα νὰ ψάλης.
Ἐγὼ ἐπειδὴ εἶχον ζῆλον νὰ μάθω ἀμέσως, ἔτρεχον καὶ ἔψαλλον. Ἦτο δὲ τόσο ταπεινός, ὥστε πολλάκις μετὰ τὸ τέλος τῆς ἀγρυπνίας ἔμπροσθεν πολλῶν μοὶ ἐζήτει συγχώρησιν.
-Κώστα, μοὶ ἔλεγεν (τοῦτο ἦτο τὸ κοσμικόν μου ὄνομα), νὰ μὲ συγχωρέσης διότι σὲ ἐλύπησα.
Καὶ ἐγὼ τῷ ἔλεγον:
-Ἐγὼ πταίω, διδάσκαλε, διότι εἶμαι ἀπρόσεκτος. Σὲ εὐχαριστῶ δὲ διότι μὲ τὰς παρατηρήσεις πού μου κάμνεις γίνομαι προσεκτικώτερος καὶ μὲ τὰς ἐπιπλήξεις μὲ διδάσκεις τὴν ὑπομονὴν τῆς ὁποίας ἔχω ἀνάγκην.
Ὁμολογῶ, ὅτι ἀπὸ τὴν τάξιν ἐκείνην ἡ ὁποία παρετηρεῖτο εἰς τὸ ἐκκλησάκι ἐκεῖνο τοῦ προφήτου Ἐλισαιὲ ἔλαβον μεγάλην ὠφέλειαν. Ἐκεῖνοι ποὺ τὸ κατεδάφισαν ἔδειξαν μεγάλην ἀσέβειαν καὶ συνιστῶ εἰς πάντας τοὺς Ἕλληνας λογοτέχνας καὶ λογογράφους ὡς πνευματικὸς πατὴρ νὰ ἀπαιτήσουν παρὰ τού Σου Ὑπουργείου τῆς Παιδείας καὶ παρὰ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καὶ τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἐταιρίας νὰ ἀνοικοδομηθῆ νέον ἐκκλησίδιον εἰς τὸν ἴδιον τόπον ὅπου ὑπῆρχε τὸ παλαιόν, διὰ νὰ παραμείνη ὡς μνημεῖον διὰ τὰς μελλούσας γενεᾶς, νὰ τὸ βλέπωσιν οἱ νέοι λογοτέχναι καὶ νὰ τὸ ἐπιδεικνύωσι καὶ εἰς τοὺς ξένους λογοτέχνας, τοὺς ἐπισκεπτομένους τὴν Ἑλλάδα, διὰ νὰ πληροφορῶνται ὅτι εἰς αὐτὸν τὸν ἱερὸν τόπον, εἰς αὖτο τὸ ἐκκλησίδιον, οἱ κορυφαῖοι τῶν λογογράφων τῆς Ἑλλάδος ὡς εὐσεβέστατοι ἐτέλουν ἀγρυπνίας προσευχόμενοι, ἄδοντες, ψάλλοντες, αἰνοῦντες καὶ εὐλογοῦντες τὸν Θεόν.
Οὐ μόνον δὲ ἐγὼ ὠφελήθην, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι πολλοὶ φοιτῶντες εἰς τὰς ἀγρυπνίας ἐκείνας, ἀκούοντες μετὰ κατανύξεως τὰς ἀναγνώσεις εἰς τοὺς βίους τῶν Ἁγίων, εἰς τοὺς λόγους περὶ ψυχῆς, περὶ μελλούσης κρίσεως, περὶ Παραδείσου, περὶ κολάσεως, τοὺς ὁποίους λόγους μὲ ἁπλὴν φράσιν ἠρμήνευεν ἐνίοτε ὁ Μωραϊτίδης.
Τινὲς ἐξ αὐτῶν μισήσαντες τὸν μάταιον κόσμον καὶ καταφρονήσαντες πάντα τὰ ἐπίγεια ὡς φθαρτὰ καὶ ρέοντα, ἀγαπήσαντες δὲ τὸν Θεὸν καὶ τὰ οὐράνια καὶ ἀεὶ διαμένοντα, ἐγκατέλειπον τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμω καὶ ἠκολούθησαν διὰ τῆς μοναχικῆς πολιτείας τὸν Χριστόν, ἐξ ὧν τινὲς διέπρεψαν ἐπ' ἀρετή, φιλομαθεία καὶ ὀσιότητι βίου, πολλοὶ δὲ ἔγιναν ἡγούμενοι μονῶν. Εἰς ἐκ τῶν πρώτων ὅστις ἠσπάσθη τὸν μοναχικὸν βίον καὶ ἦρεν τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου ἐπ' ὤμων καὶ ἠκολούθησεν Αὐτόν, ἦτο ὁ ἐξ Αἰγίνης ἰατρὸς Σπυρίδων Καμπανάος, ὁ διὰ τοῦ ἀγγελικοῦ σχήματος ἐπικληθεῖς Ἀθανάσιος Λαυριώτης ὁ μελετηρότατος καὶ πολυγραφώτατος, ὁ ἱδρυτὴς τῆς Ἁγιορειτικῆς Βιβλιοθήκης.
Οὗτος ὄτε ἔτι ἦτο νέος καὶ φοιτητὴς τῆς Ἰατρικῆς, ἦτο καὶ τακτικὸς θιασώτης τῶν ἀγρυπνιῶν, αἴτινες ἐγίνοντο εἰς τὸν προφήτην Ἐλισαιέ, ψάλλων μελωδικότατα. Ὄτε δὲ ἔλαβε τὸ δίπλωμα τῆς Ἰατρικῆς, κατανοήσας ὡς φρόνιμος καὶ νουνεχὴς τὴν τοῦ Κυρίου φωνήν: «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν Σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοί... καὶ ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμέ, οὐκ ἔστί μου ἄξιος...», ἀφῆκε τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμω, γονεῖς, ἀδελφούς, φίλους, τιμᾶς, δόξας καὶ ἀναπαύσεις προσκαίρους καὶ κατέφυγεν εἰς τὴν ἐν τῷ Ἁγίω Ὄρει τοῦ Ἄθωνος Ἱερὰν Μονὴν τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἔνθα ἐπὶ πολλὰ ἔτη τὸν μοναχικὸν ἀνύσας δίαυλον, ἐν ἀρεταῖς, νηστείαις, ἀγρυπνίαις καὶ προσευχαῖς, ἐν συγγραφαῖς καὶ μεταφράσεσιν ὠφελίμων βιβλίων, ἐδόξασε καὶ ἐτίμησε τὸν Θεόν, τὸ μοναχικὸν πολίτευμα καὶ τὸ Ἁγιώνυμον Ὅρος τοῦ Ἄθωνος.
Τούτου τὸ παράδειγμα ἠκολούθησαν καὶ ἄλλοι τινὲς καὶ μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ ὑποφαινόμενος, μετὰ τοῦ πνευματικοῦ ἀδελφοῦ καὶ φίλου μου Νικολάου Μητροπούλου, δικηγόρου, ἀνεψιοῦ τοῦ ἀειμνήστου Ἀρχιεπισκόπου Πατρὼν Ἰεροθέου Μητροπούλου, γραμματέως τότε τοῦ μεγάλου καταστήματος τοῦ Δήμ. Τερζοπούλου, μὲ τὸν ὁποῖον ἐγνωρίσθην εἰς τὰς ἀγρυπνίας καὶ ἀφοῦ ἐγνωρίσθημεν, ἐμείναμεν σύνοικοι ἐπὶ 1 ½ ἔτος καὶ ὁμοὺ ἀνεχωρήσαμεν ἐξ Ἀθηνῶν δὶ' Ἅγιον Ὅρος τὴν 8ην Μαΐου, ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου.
Μετὰ τὴν ἀγρυπνίαν καὶ ἱερὰν μυσταγωγίαν, ἢν παρηκολουθήσαμεν εἰς τὸ ἐκκλησάκι τοῦ Προφήτου Ἐλισαιέ, μᾶς ἐφιλοξένησεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ μαζὶ μὲ τὸν Παπαδιαμάντην ὁ φιλομόναχος καὶ φιλόξενος Νίκ. Μπούκης καὶ ἀποχαιρετίσαντες τοὺς Παπαδιαμάντην καὶ Μωραϊτίδην, κατήλθομεν εἰς Πειραιά, ὅπου μας συνώδευσαν ὁ Νικόλαος Μπούκης, ὁ ἐκ τοῦ ἠρωϊκοῦ Σουλίου ταγματάρχης Κώνστ. Σμπόνιας, πνευματικὸν τέκνον τοῦ ἐν Πάρω Ὁσίου Ἀρσενίου, καὶ ὁ ἐκ Σίφνου γραμματεὺς τοῦ Ὑπουργείου τῶν Ἐσωτερικῶν Στάμ. Γαϊτάνος, οἵτινες ἤσαν τακτικώτατοι εἰς τὰς ἀγρυπνίας.
Φθάσαντες εἰς Θεσσαλονίκην, οἱ Τοῦρκοι μᾶς ἐθεώρησαν ὡς κατασκόπους, καὶ ἐμὲ διασωθέντα ὡς ἐκ θαύματος τὴ μεσιτεία τοῦ Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου, μὲ ἐπέστρεψαν εἰς τὴν Ἑλλάδα, τὸν δὲ φίλον μου Νικόλαον Μητρόπουλον τὴ μεσιτεία γνωστοῦ του Τούρκου ἀξιωματικοῦ τὸν ἀπέστειλαν εἰς Ἅγιον Ὅρος. Μεταβὰς εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν Σίμωνος Πέτρας ἔλαβε τὸ ἀγγελικὸν σχῆμα, κληθεῖς Νεῖλος καὶ διορισθεῖς, ὡς ἐγγράμματος, γραμματεὺς τῆς Κοινότητας τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ζήσας ὀλίγα ἔτη ἐν ἄκρα ἀρετὴ καὶ ὀσιότητι, ἐν ταπεινώσει, ἐν φιλαδελφία καὶ ἀγάπη εἰλικρινεῖ πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον καὶ εὐάρεστος τῷ Θεῶ γενόμενος, τελειωθεῖς ἐν ὀλίγω ἐπλήρωσε χρόνους μακρούς.
Ἐγὼ δὲ ὁ εὐτελὴς καὶ ἐλάχιστος, ἐπιστρέψας εἰς Ἑλλάδα, ἦλθον καὶ ἐκοινοβίασα εἰς τὴν Ἱερὰν Κοινοβιακὴν Μονὴν τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, εἰς ἢν καὶ εὑρίσκομαι ἄρτι καὶ ἀναμένω τὴν ἐντεῦθεν ἀναχώρησιν καὶ μετάβασιν εἰς τὴν ἀληθινὴν πατρίδα, τὴν οὐράνιον Ἱερουσαλήμ, τὴν κραταιὰν καὶ ἀνόλεθρον.
Μετὰ ἀπὸ ἠμᾶς ἠκολούθησε μετ' ὀλίγον καὶ ὁ ἀνωτέρω ρηθεῖς ἐκ Σίφνου Σταμάτιος Γαϊτάνος, ἐλθῶν κατ' ἀρχὰς εἰς τὴν Ἱερὰν ἠμῶν Μονὴν καὶ κατόπιν μεταβὰς εἰς τὴν πατρίδα τοῦ Σίφνον, ὅπου καρεῖς μοναχὸς ἐχειροτονήθη Ἱερεὺς καὶ Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βρύσεως. Ἀποσυρθεῖς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ἐφησυχάζει ἐν Φυρογείοις. Μετὰ ταῦτα ἦλθον εἰς τὴν ἐνταύθα Ἱερὰν ἠμῶν Μονὴν ἐκ τῶν φοιτώντων εἰς τὰς ἀγρυπνίας τοῦ Προφήτου Ἐλισαιέ, ἄλλοι πέντε, ὁ ἐκ Νάξου Ἀντώνιος Κούρτης, ὅστις ἦτο κανδηλανάπτης εἰς τὸν ναὸν τοῦ Προφήτου Ἐλισαιέ, ὁ ἐκ Δεσφίνης τῆς Παρνασσίδος Ἰωάννης Σιδέρης, νῦν ἱερομόναχος Ἠλίας, ὁ ἐκ Σμύρνης Ἔμμ. Φωτιάδης, ὁ ἐκ Κῶν/πόλεως Ἔμμ. Νιώτης, γενόμενος μοναχός, ὁ μὲν πρῶτος κληθεῖς Φιλόθεος, ὁ δὲ δεύτερος Μάξιμος, καὶ ὁ ἐκ Κέας Θεόφιλος Ζάμαρος, ἱερομόναχος πνευματικός, ὅστις ἤδη εὑρίσκεται εἰς τὴν ἐν Ἀμαλιάδι Ἱερὰν Γυναικείαν Μονὴν τοῦ Προφήτου Ἡλιοῦ. Ἐκτὸς τούτων ἤσαν καὶ ἄλλοι, οἵτινες μετέβησαν εἰς Ἅγιον Ὅρος καὶ ἄλλας μονάς.
Ἀλλὰ καὶ γυναῖκες φοιτῶσαι εἰς τὰς ἀγρυπνίας ἐκείνας, ἠκολούθησαν τὸν μονήρη βίον, αἴτινες διέλαμψαν ἐν ταῖς ἀρεταῖς καὶ τὴ ὀσιότητι, ἐν αἶς ἡ ἐκ Κρήτης Ὁσία Ξένη, ἡ ἀόμματος καὶ ποιήτρια κατανυκτικωτάτων εὐχῶν καὶ δεήσεων καὶ ὕμνων, ἡ χρηματίσασα ἀρκετὰ ἔτη Ἡγουμένη εἰς τὴν ἐν Αἰγίνη Ἱερὰν Μονὴν τῆς Ἁγίας Τριάδος, τὴν ἱδρυθεῖσαν ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου πρώην Πενταπόλεως, ἡ μοναχὴ Κασσιανὴ ὑποτακτική της ἀνωτέρω Ξένης καὶ διάδοχός της Ἠγουμενείας, ἡ Νεκταρία Γιαβοπούλου χρηματίσασα καὶ αὐτὴ Ἡγουμένη εἰς τὴν ἰδίαν Μονήν, ἡ Παρθενία Μάνδηλα, ἤτις ἐχρημάτισε Ἡγουμένη τῆς ἐν Πάρω Γυναικείας Μονῆς Μεταμορφώσεως Χριστοῦ καὶ ἄλλαι πολλαί.
Εἰς τὰς ἀγρυπνίας τοῦ Προφήτου Ἐλισαιὲ ἔψαλλεν ἐνίοτε καὶ ὁ ἐκ Κῶν/πόλεως μουσικοδιδάσκαλος Τσώκλης, βραδύτερον δὲ οἱ ἐκ Βόλου Στέφανος Ζήτης, ὁ κατόπιν πρεσβύτερος χειροτονηθεῖς, ὁ Ἠλίας Μάρος καὶ ὁ Διευθυντὴς τῆς «Ἁγιορειτικῆς Βιβλιοθήκης» Σώτ. Σχοινᾶς, ὁ Γεώργ. Τσαντίλης, ὁ Πάν. Τομῆς, ὁ ἐκ Πάρου Γεωργ. Στέλλας, ὅστις καὶ ἐπίτροπος ἐχρημάτισε καὶ δὶ' ἐνεργειῶν τοῦ ἐκοσμήθη τὸ ἐκκλησίδιον διὰ τοιχογραφιῶν.
Ἀμφότεροι, ὁ Παπαδιαμάντης καὶ ὁ Μωραϊτίδης ὡς ἄνθρωποι καὶ αὐτοὶ εἶχον ἀνθρωπίνους ἀδυναμίας καὶ ἀτελείας, ἐπειδὴ κατὰ τὸν Μ. Γρηγόριον «καὶ τῶν ἀρίστων ὁ μῶμος ἅπτεται, ὡς τελείου καὶ ἀναμαρτήτου ὄντος μόνου του Θεοῦ», ἀλλ' εἰς τὴν γενεὰν τὴν ὁποίαν ἔζησαν, καθ' ἢν πάντες κατὰ τὸν Προφητάνακτα Δαυΐδ ἐξέκλιναν ἅμα ἠχρειώθησαν, οὗτοι οἱ μακάριοι δὲν ἐξέκλιναν, ἀλλ' ἐστάθησαν ἑδραῖοι, στύλοι ἀκλόνητοί της εὐσεβείας, καὶ ἀκριβεῖς φύλακες τῶν παραδόσεων.
Ἐνήστευον τὰς ὑπὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καὶ τῆς Ἐκκλησίας νενομοθετημένας νηστείας, ἠγρύπνουν, προσηύχοντο καὶ κατεγίνοντο εἰς τὴν μελέτην τῶν Ἁγίων Γραφῶν, τῶν συγγραμμάτων τῶν Ἁγίων Πατέρων καὶ διδασκάλων τῆς Ἁγίας ἠμῶν Ἐκκλησίας. Εἰς τὰ συγγράμματα τῶν εἶναι καταφανὴς ἡ εὐλάβεια τῶν καὶ ἀφοσίωσις πρὸς τὸν Θεόν, τοὺς Ἁγίους Πατέρας καὶ ἱερᾶς παραδόσεις. Ἤσαν ἀκτήμονες, ἔζων λιτότατα καὶ ἐνεδύοντο ταπεινὰ καὶ πενιχρά. Ὁ δὲ Παπαδιαμάντης ἦτο πάντοτε πτωχός, διότι ὅ,τι εἶχε ἢ τῷ ἔδιδον, τὰ διένειμε τοῖς πτωχοῖς. Πολλάκις οἱ φίλοι του βλέποντες ὅτι τὰ ἐνδύματά του ἤσαν πεπαλαιωμένα, τῷ ἐπρόσφερον καινουργή, ἀλλ' ἐκεῖνος δὲν ἐδέχετο, καὶ ὅταν τὰ ἐνδύματά του καὶ σανδάλια καθίσταντο ἄχρηστα, τότε τὰ ἀντικαθίστα. Ἐφρόντιζον καὶ οἱ δύο νὰ στολίζουν ὄχι τὸ φθαρτὸν καὶ θνητὸν σῶμα τῶν, ἀλλὰ τὴν ἄφθαρτον καὶ ἀθάνατον ψυχὴν τῶν μὲ ἀρετᾶς, ἐμίσουν καὶ ἀπεστρέφοντο πάντα νεωτερισμὸν καὶ τὸν σημερινὸν ψευδοπολιτισμὸν καὶ τὴν ξενομανίαν, ἤλεγχον δὲ καὶ ἐκαυτηρίαζον τοὺς χάσκοντας διὰ τὰ ξένα καὶ ὀθνεία καὶ εἰσάγοντας ξένα καὶ καινὰ δαιμόνια, τοὺς νεωτεριστᾶς καὶ καινοτόμους, οἵτινες ἀπεμπόλησαν τὰ ἀρχαία καὶ χριστιανικὰ ἤθη καὶ ἔθιμα, τινὲς δὲ καὶ αὐτὸν τὸν θησαυρὸν τῆς ὀρθοδόξου ἠμῶν πίστεως καὶ ἐνεδύσαντο ὡς ἱμάτιον τὸν νεωτερισμὸν καὶ τὰ σαθρὰ καὶ ἄσεμνα ἤθη τῶν Εὐρωπαίων καὶ λοιπῶν ξένων καὶ κινδυνεύει ἡ Ἑλλὰς νὰ ἐξευρωπαϊσθῆ καὶ ἀμερικανοποιηθῆ. Μετέβησαν τινὲς Ἑλληνίδες εἰς Εὐρώπην, εἶδον γυναίκας ἀσέμνως ἐνδεδυμένας, βαμμένας τὰ πρόσωπα, τὰ χείλη, τοὺς ὄνυχας, εἶδον γυναίκας νὰ καπνίζουν, νὰ χαρτοπαίζουν, ν' ἀποφεύγουν τὴν τεκνογονίαν, νὰ κάμνουν ἐκτρώσεις, νὰ παίρνουν διαζύγια, νὰ χωρίζωνται τοὺς ἄνδρας τῶν, νὰ κουρεύωνται, νὰ φοροῦν πανταλόνια, καὶ εὐθὺς τὰς ἐμιμήθησαν καὶ ὠμοιώθησαν αὐταῖς. Καὶ ὄχι μόνον τὰς ἐμιμήθησαν, ἀλλὰ καὶ ἐρχόμεναι εἰς τὴν Ἑλλάδα ἐφρόντισαν νὰ μεταδώσουν τὰ τοιαῦτα καὶ εἰς ἄλλας γυναίκας, αἳ ὁποῖαι μετὰ χαρᾶς ἐδέχθησαν τὰ ἄσεμνα, τὰ σεσηπότα, τὰ σαθρὰ καὶ ὀθνεία.
Πρέπει νὰ ὁμολογήσωμεν τὴν ἀλήθειαν, ὅτι εἰς διαφόρους χώρας τῆς Εὐρώπης, εἰς τὴν Γαλλίαν, Ἰταλίαν καὶ Ἀγγλίαν, Ἐλβετίαν κ.α., ὑπάρχουν καὶ γυναῖκες σεμναί, τίμιαι, ἠθικαί, θεοφοβούμεναι, σεμνῶς ἐνδεδυμέναι καὶ γενικῶς δὲ παρὰ τοῖς καθολικοῖς ἀπαγορεύεται ἡ ἐν τοῖς ἱεροῖς ναοῖς εἴσοδος γυναικὼν ἀσέμνως ἐνδεδυμένων. Ἀλλ' αἳ ἀνωτέρω Ἑλληνίδες ἐμιμήθησαν τὰς ἐπὶ τῶν σκηνῶν τῶν θεάτρων καὶ κινηματογράφων.
Πρὸ 60 ἐτῶν εἰς τὴν Ἑλλάδα δὲν ὑπῆρχε γυνὴ ἀσέμνως ἐνδεδυμένη, οὔτε πλουσία οὔτε πτωχή, οὔτε μεγάλη οὔτε μικρή· ἐντρέπετο νὰ ἴδη τὶς γυμνὸν ὄχι τὸ χέρι, ἢ πόδι, ἢ τράχηλον ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ πρόσωπον τῶν. Διὰ τοῦτο αἳ μὲν τῶν πόλεων, ἰδίως αἳ τῶν πλουσίων κυρίαι, ὅταν ἐξήρχοντο εἰς περίπατον, ἢ μετέβαινον εἰς ἐπισκέψεις, εἶχον καλύπτρας εἰς τὸ πρόσωπον, αἳ δὲ τῶν ἐπαρχιῶν, ἰδίως τῶν χωρίων, εἶχον μανδήλας, μὲ τὰς ὁποίας ἐκάλυπτον ὄχι μόνον τὰς κεφαλάς, ἀλλὰ καὶ τὰ πρόσωπα καὶ μόνον γυμνὸν μέρος ἔμενον οἱ ὀφθαλμοὶ διὰ νὰ βλέπωσι καὶ ἡ ρὶς διὰ νὰ ἀναπνέωσιν· πολλάκις ἐκάλυπτον καὶ τὴν ρίνα καὶ ὅταν συνήντων ἢ ὠμίλουν μὲ ἄνδρας ἔνευον πρὸς τὰ κάτω· σπάνιαι ἐβάφοντο· ἐβάφοντο ἰδίως αἳ τῶν θεάτρων καὶ τῶν οἴκων ἀνοχῆς.
Εἰς τὰς περισσοτέρας ἐκκλησίας εἶχον τὰ λεγόμενα δικτυωτά, διὰ νὰ μὴ βλέπουν οἱ ἄνδρες τὰς γυναίκας, δὶ' αὐτὸ αἳ πορνεῖαι, αἳ μοιχεῖαι, αἳ ἐκτρώσεις, τὰ διαζύγια ἐσπάνιζον, ἡ δὲ ἀποφυγὴ τῆς τεκνογονίας ἤτις ἐγενικεύθη ἀκόμη καὶ εἰς τὰ μικρότερα χωρία τῆς Ἑλλάδος καὶ εἰς τὰ ἀγροικίας, ἦτο ἄγνωστος καθὼς ἦτο ἄγνωστον καὶ τὸ σιγάρο καὶ ἡ χαρτοπαιξία εἰς τὰς γυναίκας. Ὁμοίως πολλοὶ ἄνδρες μεταβαίνοντες εἰς Εὐρώπην καὶ μαθόντες ὅτι ἐκεῖ ὑπάρχουν μασόνοι ἔχοντες μασονικᾶς στοᾶς, ἐμιμήθησαν τούτους καὶ ἐπιστρέψαντες εἰς τὴν Ἑλλάδα, μετελαμπάδευσαν καὶ μετεφύτευσαν τὸν μασονισμόν, ἰδρύσαντες στοᾶς, ἀγωνιζόμενοι ὅπως προσελκύσουν καὶ προπαγανδίσουν, ὅσους δυνηθοῦν εἰς τὴν μασονίαν· ἄλλοι ἐγένοντο χιλιασταί, κομμουνισταί, πνευματισταί, αἱρετικοί, κακόδοξοι καὶ ἀφοῦ ἐγένοντο υἱοὶ τοῦ σκότους οἱ πρώην υἱοὶ τοῦ φωτός, προσπαθοῦν μὲ φανατισμὸν νὰ σκοτίσουν καὶ ἄλλους καὶ εἰ δυνατὸν νὰ κάμουν πάντας ὁμοίους τῶν.
Ἀλλὰ τὸ πλέον λυπηρὸν καὶ ἄξιον θρήνων εἶναι ὅτι καὶ κληρικοὶ μεταβαίνοντες εἰς Εὐρώπην καὶ Ἀμερικὴν ἐκτὸς σπανίων ἐξαιρέσεων ἐπαθον τὰ ὅμοια· βλέποντες τοῦ ἑτεροδόξους κουρευμένους, ξυρισμένους χωρὶς ράσα, ὡς λαϊκοὺς ἐνδεδυμένους, τοὺς ἐμιμήθησαν δικαιολογούμενοι καὶ προφασιζόμενοι προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις, ὅτι δῆθεν οἱ Εὐρωπαῖοι κληρικοὶ εἶναι καλλίτεροι ἀπὸ ἠμᾶς, εἶναι πολιτισμένοι, ἐνῶ ἠμεῖς εἴμεθα ἀπολίτιστοι, ἀσυγχρόνιστοι, μὲ τὰ ράσα δὲ καὶ μὲ τὰ γένεια εἴμεθα ἄγριοι, καὶ ὅτι τὰ ράσα δὲν κάνουν τὸν παπὰ καὶ ὅτι οἱ ξένοι ὅταν φορῶμεν ράσα μᾶς χλευάζουν. Ταλαίπωροι! Πόσον πλανάσθε!! Ὥστε οἱ Ἅγιοι Προφῆται, οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὁ Ἁγιώτερος πάντων τῶν ἀνθρώπων Τίμιος Πρόδρομος, αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ Πατρός, ὁ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν γενόμενος ἄνθρωπος ποὺ εἶχαν γένεια καὶ μύστακα, ἤσαν ἄγριοι ἀπολίτιστοι!
Ἐντροπή σας! Λείπεται νὰ μᾶς εἴπητε ὅτι καὶ ὁ Θεὸς ὁ Οὐράνιος Πατὴρ θὰ εἶναι ἀπολίτιστος καὶ ἀσυγχρόνιστος διότι παραγγέλλει εἰς τὸ Λευϊτικὸν (κέφ. ΙΘ', 27) κοινῶς εἰς πάντας, ἰδιαιτέρως δὲ εἰς τοὺς ἱερεῖς νὰ μὴ ξυρίζωσι τὸ γένειον «Οὐ φθαρεῖτε τὴν ὄψιν τοῦ πώγωνος ὑμῶν.» Συμφωνῶ καὶ ἐγὼ ὅτι τὰ ράσα δὲν κάμνουν τὸν παπά, τὸν κάμνουν τὰ καλὰ ἔργα, ἀλλὰ καὶ παπὰς χωρὶς ράσα δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι παπάς. Παπὰς δὲ κουρεμένος, ξυρισμένος τελείως, παπὰς μὲ γυναικείαν ὄψιν, γυναικοπρόσωπος, δὲν εἰμπορεῖ νὰ εἶναι παπάς.Παπὰς φοιτῶν εἰς θέατρα, παίζων, διασκεδάζων, χορεύων, πηδῶν καὶ κατόπιν τελῶν τὰ φρικτὰ μυστήρια, δὲν εἶναι παπάς, εἶναι θεομπαίκτης, εἶναι καραγκιόζης! Παπὰς ὅστις φοβούμενος μήπως τὸν χλευάσουν οἱ ἀλλόθρησκοι βγάζει τὰ ράσα του, ἐὰν τοῦ χλευάσουν καὶ τὴν πίστιν τοῦ ἑπόμενον νὰ τὴν ἀρνηθῆ! Διότι «ὁ εὐχερῶς ὑπὸ τῶν μικρῶν ἡττώμενος, εὐχερῶς καὶ ὑπὸ τῶν μεγάλων ἠττηθήσεται» λέγει ὁ σοφὸς Μάρκος ὁ Ἀσκητής.
Ἀλλὰ τί εἴπω καὶ λαλήσω; Μακάριοι οἱ λέγοντες εἰς ὦτα ἀκουόντων. Φοβοῦμαι μήπως ὁμιλῶ καὶ γράφω εἰς ὦτα ἐχόντων ὦτα ἀλλὰ μὴ ἀκουόντων, ἐχόντων ὀφθαλμοὺς ἀλλὰ μὴ βλεπόντων. Φοβοῦμαι μήπως ἔφθασαν αἳ ἡμέραι αἳ πονηραὶ ἐκεῖναι, διὰ τὰς ὁποίας εἶπεν ὁ Μέγας Ἀντώνιος μίαν προφητείαν εἰς τοὺς ἑαυτοῦ μαθητᾶς καὶ εἰς ἀκροατᾶς τοῦ οἵτινες πολλαχόθεν προσέτρεχον πρὸς αὐτὸν διὰ νὰ τὸν ἴδωσι καὶ ἀκούσωσι τὴν γλυκυτάτην διδασκαλίαν τοῦ ὀνομάζοντες αὐτὸν ἄνθρωπον Θεοῦ. «Ἀκούσατε, ὢ τέκνα μου, τοῖς εἶπεν, ἔρχεται καιρὸς καθ' ὂν οἱ ἄνθρωποι θὰ μανῶσι (θὰ τρελλαθῶσι), ἐπὰν δὲ ἴδωσι τινὰ μὴ μαινόμενον ἐπαναστατήσοναι κατ' αὐτοῦ λέγοντες· ἠμεῖς μαινόμεθα, ἴνα τί σὺ οὐ μαίνει»; Ἡ προφητεία αὔτη τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου ἤρχισεν εἷς τίνας ἄνδρας καὶ γυναίκας νὰ ἐκπληροῦται ἐξ ὅσων ἀνωτέρω εἴπομεν, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν λεγομένων καλλιστείων δήλ. τῶν ἐπιδείξεων γυμνῶν γυναικείων σωμάτων.
Ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων καὶ ἐπὶ Χριστοῦ ὡς ἀναφέρουν οἱ ἱεροὶ εὐαγγελισταί, ἀλλὰ καὶ σήμερον μόνον οἱ τρελλοὶ καὶ οἱ δαιμονισμένοι ξεσχίζουν τὰ ἱμάτια τῶν καὶ ἐλαυνόμενοι ὑπὸ τῆς μανίας καὶ τῶν δαιμόνων περιφέρονται γυμνοὶ εἰς τὰς ὁδοὺς καὶ ἐρήμους καὶ τοὺς ὁποίους οἱ συγγενεῖς τῶν καὶ οἱ λοιποὶ φρόνιμοι ἄνθρωποι τοὺς δένουν μὲ σίδηρα καὶ ἁλύσεις καὶ ἐφ' ὅσον διαρκεῖ ἡ τρέλλα, τοὺς κλείουν εἰς φρενοκομεῖα. Ὅμοιον τί μὲ τὰ ἀνωτέρω πάσχουσι καὶ αἳ γυναῖκες ἐκεῖναι αἳ ὁποῖαι σπεύδουν ἐπιδεῖξαι γυμνᾶς τὰς σάρκας τῶν. Ταύτας ὀφείλουν οἱ γονεῖς, οἱ ἀδελφοί, οἱ συγγενεῖς, οἱ φίλοι νὰ τὰς περιορίζωσι καὶ ἐὰν ἐπιμένουν τότε νὰ μεταχειρισθῶσιν ἁλύσεις καὶ σίδηρα καὶ ξύλο, διότι ὅταν τὰς ἀφίνουν ἐλευθέρας εἶναι φανερόν, ὅτι καὶ αὐτοὶ πάσχουν τὴν ἰδίαν ἀσθένειαν, καθὼς καὶ ἐκεῖνοι ποὺ τρέχουσι νὰ τὰς ἴδωσι καὶ θαυμάσωσι, νὰ τὰς τιμήσωσι καὶ νὰ τὰς δοξάσωσι καὶ νὰ ταῖς ἀποδώσωσι λατρείαν οἴαν ἀπέδιδον, οἱ ἄγνωστοι καὶ ἀσελγεῖς ἀρχαῖοι τὴ ψευδοθεὰ Ἀφροδίτη.
Ἄξιος ἐπαίνου εἶναι ὁ Σὸς Μητροπολίτης Ἐδέσσης ὅστις δῖ' ἐπιτιμίου ἀφορισμοῦ ἠμπόδισε τὴν ἐπίδειξιν καλλιστείων εἰς τὴν ἐπαρχίαν του καὶ ἔπρεπε πάντες οἱ μητροπολίται νὰ τὸν μιμηθῶσι. Ποῦ εἶσθε Παπαδιαμάντη καὶ Μωραϊτίδη, ποῦ εἶσθε τῶν παρελθόντων αἰώνων διδάσκαλοι καὶ κήρυκες τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς Ἐκκλησίας Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς καὶ κληρικοὶ Κοσμᾶ Αἰτωλέ, Μακάριε Νοταρά, Νικηφόρε Θεοτόκη, Εὐγένιε Βούλγαρη, Ἀθανάσιε Πάριε, Νικόδημε Ἁγιορείτα, Χριστόφορε Παπουλάκε;
Ποῦ εἶσθε Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς τῆς ὑποδούλου Ἑλλάδος, οἵτινες ἐπὶ πέντε αἰώνας ὑπὸ κάτω του σκληροτάτου ζυγοῦ τῆς δουλείας ἐφυλάξατε ἀκριβῆ, ἀνόθευτον καὶ ἀσάλευτον τὴν ὀρθόδοξον πίστιν ἠμῶν, τὰς ἱερᾶς παραδόσεις καὶ ὅλα τὰ σεμνὰ καὶ χριστιανικὰ ἤθη καὶ ἔθιμα, διὰ νὰ ἴδητε τὴν κατάντια τῆς σημερινῆς γενεᾶς καὶ νὰ κλαύσητε καὶ θρηνήσετε τὴν σημερινὴν ἐλεεινὴν καὶ οἰκτρᾶν μᾶς κατάστασιν!
Ποῦ εἶσαι Ἠλία Μηνιάτη, διαπρύσιε κῆρυξ τῆς Ἐκκλησίας νὰ κηρύξεις στεντορείως. Ὢ ἤθη! Ὢ καιροί! Υἱοὶ τῶν Ἑλλήνων χριστιανῶν ἕως πότε βαρυκάρδιοι; Ἴνα τί ἀγαπᾶτε ματαιότητα καὶ ζητεῖτε ψεῦδος; Ὢ Ἕλληνες καὶ Ἑλληνίδες ὅσοι ἐπλανήθητε ἀπὸ τὸν ἄρχοντα τοῦ σκότους, ὅσοι ἐσκοτίσθητε, ἀποδιώξατε τὸ σκότος, προσέλθετε εἰς τὸν ἄρχοντα τοῦ Φωτὸς τὸν Κύριον ἠμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὅστις εἶναι τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον, προσέλθετε πρὸς αὐτὸν καὶ φωτίσθητε καὶ τὰ πρόσωπά σας δὲν θέλουν καταισχυνθῆ, προσέλθετε ἐν μετανοία εἰλικρινεῖ, προσέλθετε χωρὶς ἀναβολήν, ὅτι τὸ τέλος ἤγγικεν, ὁ θάνατος ἐστιν ἄδηλος καὶ ἐν τῷ ἅδη οὐκ ἔστι μετάνοια.
Ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς μεταξὺ ἄλλων σημείων, ὅσα θὰ ἀκολουθήσουν ὀλίγον πρὸ τῆς συντελείας τοῦ κόσμου καὶ περὶ ὧν ἀναφέρουσιν οἱ Ἱεροὶ Εὐαγγελισταί, τοὺς εἶπε ἀκόμη καὶ ἐν ἄλλο ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι γραμμένα ἀλλὰ διεσώθη ἐκ παραδόσεως καὶ τὸ ὁποῖον ἀνέγνωσα εἰς ἀρχαῖον βιβλίον. Ὅταν ἴδητε τὰ ἀνωτέρω σημεῖα καὶ ὅταν γίνωσιν αἳ γυναῖκες ἄνδρες καὶ οἱ ἄνδρες γυναῖκες, τότε νὰ γνωρίσητε ὅτι πλησιάζει τὸ τέλος.
Τὸ βλέπομεν καὶ αὐτὸ σήμερον. Πόσαι γυναῖκες δὲν περιπατοῦν μὲ πανταλόνια καὶ μὲ σιγάρα στὰ χέρια καὶ στὰ στόματα, οἱ δὲ ἄνδρες τῶν καὶ οἱ πατέρες τῶν καὶ αἳ μητέρες τῶν τὰς καμαρώνουν!
Ὁ δὲ φωστὴρ τῆς Ἐκκλησίας μᾶς Θεῖος Χρυσόστομος ἐρωτηθεῖς πότε ἔρχεται τὸ τέλος, ἀπήντησεν, ὅταν ἐκλείψη ἡ αἰδὼς ἀπὸ τὰς γυναίκας. Ἡ αἰδὼς οὐ μόνον ἐξέλιπεν ἀπὸ τὰς πλείστας τῶν γυναικών, ἀλλὰ καὶ εὑρίσκεται ἐν διωγμῶ ὡς ἔγραψεν ὀρθοτατα καὶ ἀληθέστατα ὁ φιλευσεβέστατος καὶ ζηλωτὴς τῶν πατρίων ἀγαπητὸς κ. Μ. Τριανταφύλλου εἰς φυλλάδιόν του δημοσιευθὲν ἐν Θεσσαλονίκη τὸ 1950 «Ἡ αἰδῶ ἐν διωγμῶ».
Τὸ νὰ ἐξετάζωμεν διὰ νὰ μάθωμεν ἀκριβῶς περὶ τῆς ἡμέρας τῆς συντελείας τοῦ κόσμου καὶ τῆς Δευτέρας Παρουσίας δὲν μᾶς ὠφελεῖ τόσον, ὅσον μᾶς ὠφελεῖ νὰ πιστεύσωμεν ὅτι τὸ τέλος εἶναι ἐγγύς, ὅτι θὰ ἀποθάνωμεν, ὅτι μετὰ θάνατον ὑπάρχει ζωὴ αἰώνιος, ὅτι θὰ δώσωμεν λόγον τῶν πράξεών μας καὶ ἕκαστος ἐκ τῶν ἰδίων ἔργων ἢ δοξασθήσεται ἢ αἰσχυνθήσεται καὶ ὅτι ἡ Παρουσία τοῦ Κυρίου θὰ ἔλθη αἰφνιδίως καὶ ὡς ἀστραπή, καὶ ὅτι πρέπει νὰ εἴμεθα πάντοτε ἕτοιμοι ὡς παραγγέλλει ἠμὶν ὁ Κύριος «Προσέχετε ἐαυτοῖς μήποτε βαρυνθῶσιν ὑμῶν αἳ καρδίαι ἐν κραιπάλη καὶ μέθη καὶ μερίμναις βιωτικαῖς καὶ αἰφνίδιος ἐφ' ὑμᾶς ἐπιστὴ ἡ ἡμέρα ἐκείνη· ὡς παγὶς γὰρ ἐπελεύσεται ἐπὶ πάντας τοὺς καθημένους ἐπὶ πρόσωπον πάσης της γής· ἀγρυπνεῖτε οὒν ἐν παντὶ καιρῶ δεόμενοι, ἴνα καταξιωθῆτε ἐκφυγεῖν πάντα τὰ μέλλοντα γίνεσθαι καὶ σταθῆναι ἔμπροσθέν του υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου (Λούκ. ΚΒ' 34,35).
Ἐπανέλθομεν ἐπὶ τὸ προκείμενον. Ὁ Παπαδιαμάντης καὶ ὁ Μωραϊτίδης ζήσαντες εὐσεβῶς, ὁσίως καὶ δικαίως καὶ φυλάξαντες τὰς ἐντολᾶς τοῦ Κυρίου, μετέβησαν πρὸς τὰς αἰωνίους μονάς, διὰ νὰ αἰνῶσι καὶ δοξολογῶσιν ἀκαταπαύστως μετὰ τῶν Ἀγγελικῶν Ταγμάτων καὶ τῶν Ἁγίων Πάντων τὸν Ποιητὴν καὶ Δεσπότην καὶ Βασιλέα τοῦ παντός. Καὶ ὁ μὲν Παπαδιαμάντης ἐκοιμήθη ἐν Σκιάθω κατὰ τὸ ἔτος 1910. Ὁ δὲ Μωραϊτίδης, γενόμενος μοναχὸς καὶ μετονομασθεῖς Ἀνδρόνικος, ἐκοιμήθη ὠσαύτως εἰς Σκιάθον κατὰ τὸ 1929. Καὶ οἱ δύο εἶχον πόθον νὰ ἤρχοντο νὰ ἐμόναζον ἐνταύθα εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν τῆς Λογγοβάρδας. Ὁ μὲν Παπαδιαμάντης μόλις ἤκουσεν ὅτι ἦλθον εἰς τὴν Μονὴν καὶ ἔγινα μοναχὸς καὶ ἐχειροτονήθην διάκονος, μοὶ παρήγγειλεν νὰ τὸν περιμένω ἐπιστρέφοντα ἐκ Σκιάθου ἔνθα μετέβαινε, ἀλλ' ἀπελθῶν δὲν ἐπέστρεψε, ἀπῆλθε πρὸς Κύριον. Ὁ δὲ Μωραϊτίδης ἐπειδὴ εἶχεν ἔλθη μικρὸς εἰς τὴν Μονὴν διὰ νὰ μονάση, μαθητὴς ὧν τοῦ Γυμνασίου ἐν Σύρω, πλησίον του θείου τοῦ Ἱερομονάχου Διονυσίου διδασκάλου Πνευματικοῦ καὶ Ἱεροκήρυκος, καὶ μὴ δεχθεῖς παρά του τότε Ἡγουμένου Ἰεροθέου Βουτσινιώτου ἐπειδὴ ἦτο μικρὸς τὴ ἡλικία, ἐπέστρεψεν εἰς Σύρον καὶ τελειώσας τὸ Γυμνάσιον εἰσήχθη εἰς τὸ Πανεπιστήμιον καὶ ἐσπούδασε τὴν φιλολογίαν καὶ γενόμενος Καθηγητὴς ἐδίδαξεν ὀλίγα ἔτη, νυμφευθεῖς γυναίκα τιμίαν καὶ σεμνὴν ἤτις εἰς τὸ τέλος τοῦ βίου τῆς ἐγένετο μοναχὴ Ἀθανασία ὀνομασθεῖσα.
Ἔζησε μετ' αὐτῆς ἐν παρθενία, ἀφοσιωμένος εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τὴν συγγραφὴν βιβλίων καὶ μετάφρασιν τῶν συγγραμμάτων τῶν Ἁγίων Πατέρων Γρηγορίου καὶ Μ. Βασιλείου. Εἶχε σκοπὸν ἐὰν ἔζη νὰ μετέφραζε, ὡς μοὶ ἔγραφε, εἰς τὴν καθομιλουμένην ἀμφοτέρων τῶν διδασκάλων τὰ ἅπαντα· μοὶ ἔστειλε δὲ μερικὰ ἀποσπάσματα μεταφρασμένα· ἐπειδὴ ἀπὸ τὸ ἔτος 1909-1929 εἴχομεν τακτικὴν ἀλληλογραφίαν καὶ εἶχον πολλᾶς ἐπιστολᾶς του καὶ ἀποσπάσματα μεταφράσεων τοῦ Ἄγ. Γρηγορίου καὶ Μ. Βασιλείου. Τὰ ὁποία ἐλθόντες οἱ Ἰταλοὶ κατὰ τὸν καιρὸν τῆς κατοχῆς καὶ ποιήσαντες ἔρευναν εἰς τὸ κελλίον μου καὶ γραφεῖον, ἀφήρεσαν αὐτὰ ὅλα μετ' ἄλλων ἐπιστολῶν. Ὁ πόθος τοῦ ἦτο νὰ ἐγίνετο μοναχὸς εἰς τὴν Λογγοβάρδαν εἰς τὴν ὁποίαν ἦλθε παῖς ὧν μὲ σκοπὸν νὰ μονάση. Ἀλλὰ μεταβὰς εἰς τὴν πατρίδα τοῦ ἐκάρη ἐκεῖ μοναχὸς ὑπὸ τού Σου Ἄγ. Χαλκίδος κυροῦ Γρηγορίου καὶ ἐκεῖ παρέδωκε τὸ μὲν πνεῦμα εἰς χείρας τοῦ Θεοῦ, τὸ δὲ σῶμα εἰς τὴν γενέτειραν αὐτοῦ. Ἔπρεπε ἡ γεννήσασα καὶ θρέψασα αὐτοὺς ἰδιαιτέρα πατρὶς νὰ δεχθῆ ἐν τοῖς κόλποις αὐτῆς τὰ λείψανα αὐτῶν. Ὁ Μωραϊτίδης ἐκτός της φιλολογίας, φιλοτεχνίας καὶ θεολογίας εἰς ἂς ἠσχολεῖτο, ἦτο καὶ ἄριστος ὑμνογράφος καὶ ἀσματογράφος καὶ πολλοὺς Ἁγίους καὶ Ἁγίας ἐστόλισε δὶ' ἀσμάτων καὶ ἐγκωμίων.
Δίκαιον καὶ πρέπον νὰ καυχᾶται οὐ μόνον ἡ Σκιάθος, ἀλλὰ καὶ σύμπασα ἡ Ἑλλὰς διὰ τὴν ξυνωρίδα τῶν δύο τούτων νεωτέρων διδασκάλων καὶ λογογράφων, ὅτι εἰς τὰς πονηρᾶς ταύτας ἡμέρας, εἰς τὴν γενεὰν τὴν πονηρᾶν μοιχαλίδα καὶ ἁμαρτωλὸν τοιοῦτοι ἀνεφάνησαν βλαστοί, τοὺς ὁποίους ὀφείλουν νὰ μιμηθῶσι ὅλοι οἱ νεώτεροι ἠθικολόγοι, λογογράφοι καὶ λογοτέχναι· νὰ μὴ γράφωσι καὶ λέγωσι μόνον ἀλλὰ καὶ νὰ ποιῶσιν. Ἐπειδὴ ὁ ποιήσας πρῶτον καὶ δεύτερον διδάξας, μέγας κληθήσεται ἐν τὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
Ἀρχιμ. Φιλόθεος Ζερβάκος, Πάρος
ΚΙΒΩΤΟΣ
ΜΗΝΙΑΙΟΝ ΦΥΛΛΑΔΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΙΔΑΧΗΣ
ρωμαίικο οδοιπορικό
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου